Vuilnis op het menu

NRC Next
Foto freegan, CC-BY-2.0,  Wei Tchou

Een duikje in de vuilnisbak (Foto: Wei Tchou, CC-BY-2.0)

Koken van wat overblijft. Dat is wat een Freegan doet. Niet omdat diegene arm en dakloos is, het is een politiek statement. Om te ervaren hoe dit is, dook ik de vuilnisbak in.

Als je je bord niet leeg eet is dat een schande voor de ‘arme kindertjes in Afrika’. Klinkt dat bekend? Toch vreemd dat we met zijn allen zoveel weggooien. De cijfers zijn 16 juli bekend gemaakt door het voorlichtingsbureau Milieu Centraal. ‘Per Nederlands huishouden wordt tussen de 10 en 15 procent van alle etenswaren weggegooid. Dat is per persoon zo’n 55 kilo per jaar, hetgeen in euro’s neerkomt op twee miljard. De Universiteit van Wageningen berekende dat daarnaast het bedrijfsleven verantwoordelijk is voor nog eens 2 miljard euro aan producten die onnodig in de voedselketen verloren raken.

Freegans vinden dat zonde. Zij vinden het onzin dat er in het productieproces van alles dat we eten en gebruiken mensen (arbeiders) en dieren worden uitgebuit. En dat we van die productie zoveel verspillen. Als tegengeluid en oplossing leeft een freegan van alles dat over is: bruikbaar voedsel, kleding en andere spullen, bijvoorbeeld meubels. Als ze het niet zelf gebruiken delen ze het uit. Freegans zijn meestal niet arm of dakloos, ze maken een statement. Ze creëren een alternatief systeem, naast het kapitalistische systeem waarin we leven. Naast een stukje politiek activisme is Freegan zijn vooral avontuurlijk, je weet ’s ochtends niet wat je ’s avonds eet. En gezellig, een Freegan kookt vaak voor veel mensen tegelijk.

Het woord freegan is een mix van de Engelse woorden free (vrij) en vegan (veganist). Freeganisme startte rond 1995 uit antiglobalisatie- en milieubewegingen. De groep Food not Bombs (Eten geen bommen) serveerde voor het eerst vegetarische en veganistische maaltijden, alles was afkomstig van gegeven en gevonden voedsel. In die tijd is ook de term dumpster diving (vuilnisbak duiken) ontstaan.

Een beetje googlen wijst uit dat freeganisme een opkomende trend is in – hoe kan het ook anders – Amerika en Engeland. Via www.meetup.com spreken Freegans regelmatig af voor een freegan diner, een debat of een trashtour. Je leest het goed, er zijn georganiseerde vuilnistours in Seattle, Los Angeles en op verschillende plekken in England. In Nederland is er nog geen georganiseerde Freegan club. Iets dat daar wel in de buurt komt is Genoeg, een opiniërend lifestylemagazine over meer doen met minder. Wat de doelgroep van dit magazine gemeen heeft met Freegans is dat ze zich niet neerleggen bij de weggooi manier van leven die wij hier in het westen juist gewoon vinden.

Onder de zinspreuk the best things in life are free legt de mini-documentaire The Free Life in zes minuten het hoe en waarom van Freeganisme uit (te zien via Youtube). Volgens deze documentaire gooien supermarkten en groothandelaren heet meeste weg. Ze kopen (te) groot in omdat het voor hen goedkoper is. Dat brengt twee nadelen met zich mee. De kwaliteit van het voedsel ligt lager en er wordt immens veel weggegooid. Marc Weijts, filiaalmanager van een C1000 in Rotterdam vind het zonde dat hij elke dag zoveel moet weg gooien, “maar het klopt.” Hij vult aan: “Wij hebben een visitekaartje, dat zijn onze volle schappen. Als wij rond vier uur ’s middags geen brood meer hebben zijn wij een slechte supermarkt. We vullen de schappen voortdurend, wat een overschot met zich meebrengt aan het eind van de dag.”

Nrc.next testte de trend en leefde voor één dag als Freegan. Eten kan bij verschillende supermarkten gewoon via de achterdeur naar buiten gesluisd worden. “Graag zonder naamsvermelding in de krant, anders staat straks de hele buurt op de stoep!” Aan het eind van een drukke marktdag is het ook goed scoren. Iedereen ruimt op en er worden ladingen rijpe groenten en fruit de vuilnisbak in gegooid. De reden? “Ik sta pas over drie dagen weer op de markt en dan is deze avocado allang verrot moppie.” Er is een bioboer die kent het begrip, “ik ben parttime freegan”, bekent hij met schattig Engels accent. ‘Ik kook regelmatig gratis in ons cultureel centrum voor muzikanten en kunstenaars.’ Hij overlaadt ons met knapperige broccoli, appels, wortels en méér. De buurman gooit er twee biologische broden bovenop. De kaasboer kijkt toe van een afstandje. Eén blik zijn kant op is genoeg. Hij geeft ons 20 (!) dozen eieren. ‘Ze zijn te klein, de consument koopt ze niet. Maar ze zijn wel kakelvers!’ Bij sommige koopmannen moet je lief lachen, bij anderen even onder de kraam duiken om op te rapen wat op de grond is gevallen en eenmaal de smaak te pakken duikt ook ondergetekende als een echte freegan in de vuilnisbak. Nou ja duiken… ik kijk voorzichtig over het randje.

De opbrengst is enorm: een auto vol groenten, fruit, bakken filet americain (die direct doorgesluisd worden richting prullenbak), gevulde aardappels, geitenmelk, Franse kazen (schimmel mág) yoghurtdrank en zelfs slagroomtaarten. Als freegan moet je goed op je zintuigen vertrouwen. Je kunt naar de houdbaarheidsdatum kijken, maar als die is verstreken kan je het vaak nog wel eten. Voel ruik en kijk dus goed naar je producten, bij vis en vlees extra goed. Pocheren of goed doorbakken is een veilige optie bij twijfel. Dan kook je de bacteriën eruit. Schimmel in melkproducten, op een kaas bijvoorbeeld, is niet erg, en als het te erg is kan je het gewoon wegsnijden. Van schimmel in brood daarentegen kan je wel goed ziek worden.

Terwijl ik ingrediënten probeer te matchen met de in mijn hoofd aanwezige recepten stroomt de keuken vol met vrienden. We eten vissalade, wortel-mosterd en komkommersoep (heel leuk samen in één kom!), bruchetta van gegrilde paprika en een fritata met feta. De tafel wordt gedekt, de (gekochte) flessen wijn gaan open, we toasten op de overdaad en genieten van een heerlijk diner. Als ik iedereen zo zie smikkelen van de wentelteefjes met vers fuit durf ik niet meer te vertellen dat het een vuilnisbakkenmenu is. Een week later bel ik één van mijn vriendinnen, om het te zeggen. “ Dat méén je niet! Het was toch echt lekker…”

Wil je meer weten over Freeganisme?
Zoek op freegan op Youtube voor heel veel Freeganfilmpjes
Hier kan je freegans in de buurt opsporen: www.frappr.com/freegans (er is nog geen Nederlandse Freeganist gesignaleerd, ben jij er één? Meld je aan!)
Voor trashtours en meer: www.meetup.com.
Je kunt het vak afkijken op www.freegankitchen.com.
Zij organiseren bijeenkomsten in New York en Londen.
En verder: www.freegan.info en www.genoeg.nl

Boekentips: (Eerst kopen, dan kun je pas als een freegan leven)
Vijftig manieren waarop ik mijn leven verpestte, Francois de Waal – Scriptum psychologie
Het Kliekjeskookboek, Lydia Tuinman – Spectrum
Een rijk leven zonder geld, Heidemarie Schwermer – Synthese
Consuminderen met kinderen, Marieke Henselmans – Van Gennep